Sự kiện tại Cộng hòa Síp làm rúng động thị trường ngân hàng những ngày gần đây có thể coi là sự kiện “vô tiền khoáng hậu”. Tôi đã làm việc và học tập trong lĩnh vực ngân hàng phương Tây và phương Đông gần 40 năm, nhưng tôi chưa bao giờ gặp trường hợp như vậy.

Đánh thuế tiền gửi tiết kiệm giống như việc chính phủ trừng phạt người dân, vì nó là tài sản tài chính hợp pháp, không phải thu nhập. Chính phủ Síp không đánh thuế đối với thu nhập, nhưng thu thu nhập bằng cách đặt ngón tay vào tài khoản của công dân để rút tiền. Trước đây một số nước đã áp dụng biện pháp này nhưng thuế suất rất thấp, lần này tài sản gửi ngân hàng có thể bốc hơi 10%.

TS Nguyễn Trí Hiếu.

Tại sao chính phủ Síp lại đưa ra một đề xuất chưa từng có như vậy? Có lẽ đây là điều mà các nhà lãnh đạo của Síp không cần phải cân nhắc. Là một quốc đảo thuộc Địa Trung Hải với dân số khoảng 800.000 người, thành phố Đà Nẵng của Việt Nam có quy mô hơn 22,4 tỷ đô la Mỹ và thu nhập bình quân đầu người hàng năm hơn 20.000 đô la Mỹ (gần 20 lần Việt Nam).

Gần đây, Síp rơi vào tình trạng lao động quá sức và có nguy cơ vỡ nợ. Vì vậy, chính phủ quyết định đánh thuế tiền gửi ngân hàng để đổi lấy kế hoạch giải cứu 10 tỷ euro do châu Âu cung cấp. Sáng nay, Quốc hội Síp đã không đồng ý với đề xuất này. Về mặt chính phủ, họ tuyên bố rằng có một giải pháp “B” ngay lập tức để xoa dịu cuộc khủng hoảng, nhưng cho đến nay, không ai biết kế hoạch cụ thể.

20 năm trước, trong một chuyến bay của American Airlines trở lại Việt Nam, tôi đọc một bài báo trên tờ “American Times”. Bài báo cho rằng chủ quyền quốc gia sẽ dần bị phá hoại trong tương lai. Hàng tỷ đô la vốn chảy qua đất nước mỗi ngày sẽ chi phối nền kinh tế toàn cầu, khiến nhiều quốc gia mất chủ quyền về kinh tế, tài chính và cuối cùng là chủ quyền chính trị. Nói cách khác, những người có quyền lực chính trị không còn quyền tự quyết trên lãnh thổ của họ, và quyền quyết định sẽ thuộc về các nhà tư bản, bất kể quốc tịch hay lãnh thổ của họ. Hai mươi năm trước, Cyprus có lẽ là trường hợp đầu tiên như vậy. Các chính trị gia nước này đã mất quyền tự chủ trong nền kinh tế. Đối mặt với các điều kiện do Quỹ Tiền tệ Quốc tế và Khu vực đồng tiền chung châu Âu đưa ra, chính phủ Síp buộc phải hành động mà một số người gọi là “dã man”. Dù trường hợp này “chưa từng có trong lịch sử” nhưng rất có thể sẽ lập tiền lệ xấu. Các chính phủ khác không loại trừ khả năng học hỏi và coi việc đánh thuế tiền gửi như một biện pháp để tránh nguy cơ vỡ nợ. Nếu điều này xảy ra, không chỉ châu Âu mà toàn bộ thị trường tài chính ngân hàng thế giới có thể rơi vào khủng hoảng toàn cầu.

Cách đây chỉ nửa tháng, tình cờ Việt Nam cũng có đề xuất tương tự với bất động sản TP.HCM. Các hiệp hội bất động sản đánh thuế thu nhập từ tiền gửi tiết kiệm. Đề xuất này ngay lập tức bị bác bỏ nhưng điều quan trọng nhất là nó có vẻ không phù hợp với thị trường tài chính Việt Nam.

Ý tưởng lấy tiền trực tiếp từ túi tiền của người dân có thể nảy sinh vì bất cứ nơi nào chính phủ cũng gặp rủi ro như Cộng hòa Síp trong. Nhưng ở Việt Nam, những biện pháp như vậy là không thực tế. Nguyên nhân là do chỉ có khoảng 20% ​​người Việt Nam có tài khoản ngân hàng và số ít hơn có tài khoản tiết kiệm. Nó sẽ không kiếm được nhiều tiền mà còn khiến người dân mất niềm tin vào hệ thống ngân hàng và chuyển quá trình phát triển kinh tế sang nền kinh tế không dùng tiền mặt. Đồng tiền của Việt Nam và Síp có những điểm giống và khác nhau. Các ngân hàng ở hai thị trường này chủ yếu dựa vào vốn tiết kiệm của dân cư, hơn là trái phiếu hoặc các công cụ tài chính khác. Síp là một trong những quốc gia có cơ chế tài chính rất lỏng lẻo và linh hoạt, đó là lý do tại sao Síp được coi là nơi trú ẩn an toàn của nhiều loại tiền tệ, bao gồm cả tiền tệ “bẩn” thông qua rửa tiền. Do đó, tiền gửi ở Síp rất lớn, chiếm một phần lớn lượng tiền gửi ở nước ngoài (chủ yếu là Nga). Có khoảng 31 tỷ đô la trong tài khoản ngân hàng ở Síp. Đồng thời, Việt Nam chủ yếu vẫn là vốn huy động trong dân. Tỷ trọng tiền gửi ngoại tệ của các cá nhân và tổ chức nước ngoài rất thấp.

Dù không lo lắng về những gì đang xảy ra ở Việt Nam, nhưng kinh nghiệm và bài học của Cộng hòa Síp cũng có thể đảo ngược vấn đề nợ công. Nợ công của Síp chỉ chiếm 45% GDP, ít hơn Việt Nam, nhưng họ mong đợi một lượng lớn tiền từ nước ngoài là vô giá trị.o Trong nước. Về nội lực, nền kinh tế Síp không có lợi thế nào khác ngoại trừ du lịch nên dễ bị ảnh hưởng bởi những biến động tài chính lớn.

Giống như Việt Nam, sẽ không phù hợp nếu chỉ nhìn vào tỷ lệ nợ chính phủ trên GDP. Điều quan trọng là phải xác định khả năng của chúng ta trong việc xử lý nợ công trong và ngoài nước, và việc trả nợ lại càng quan trọng hơn. Chính phủ phải đưa ra các dự báo tài chính cho ít nhất 10 năm tới, bao gồm cả thu ngân sách và dự báo nợ trong và ngoài nước.

Tìm hiểu thêm

>> Đánh thuế tiền gửi của người dân là bất hợp lý

TS Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính ngân hàng